Για την Κατερίνα Γώγου που έφυγε στις 3 Οκτώβρη του 1993.
Είμαι ελεύθερη, ελεύθερη, ελεύθερη
κι όταν έρθει καιρός
που θα κρέμεται στο τσιγκέλι
το πετσί μου σαν τομάρι
απ’ τους κρατικούς εκδορείς και τη λογοκρισία
η φαντασία μου θα τρέχει… τρέχει…τρέχει
είμαι φευγάτη από τώρα τρέχει … γειαααα
ΙΔΙΩΝΥΜΟ
ΓΩΓΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ
(Με αφορμή της επετείου της εκτέλεσης του Μπελογιάννη στις 30 Μαρτίου 1952)
Έχω απάνω στο τραπέζι μου
τη φωτογραφία του ανθρώπου
με το άσπρο γαρούφαλο—-
που τον τουφέκισαν
στο μισοσκόταδο
πριν από τη αυγή,
κάτω απ’ το φως των προβολέων .
Στο δεξί του χέρι
κρατάει ένα γαρούφαλο
που ‘ναι σα μια χούφτα φως
απ’ την ελληνική θάλασσα.
Τα μάτια του τα τολμηρά
τα παιδικά
κοιτάζουν άδολα
κάτω απ’ τα βαριά μαύρα τους φρύδια.
έτσι άδολα—
όπως ανεβαίνει το τραγούδι
σα δίνουν τον όρκο τους
οι κομμουνιστές.
Τα δόντια του είναι κάτασπρα——
ο Μπελογιάννης γελά.
Και το γαρούφαλλο στο χέρι του
είναι σαν το λόγο που είπε στους ανθρώπους
τη μέρα της λεβεντιάς—
τη μέρα της ντροπής.
Αυτή η φωτογραφία
βγήκε στο δικαστήριο
ύστερα απ’ την καταδίκη σε θάνατο.
Ναζίμ Χικμέτ
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Σοβιετική Γυναίκα»τον Απρίλη του 1952)
Άουσβιτς:
Ελεγείο σε μια ξανθή κοτσίδα
Λεν πως στους πύργους της Σκωτίας τη νύχτα
τα φαντάσματα των παλιών καιρών πλανιούνται.
Όμως τώρα, καθώς με ανταριασμένο πνεύμα,
στο στρατόπεδο αυτό της φρίκης περιφέρομαι,
αντιλαμβάνομαι πως στους δικούς μας τους καιρούς
τα φαντάσματα περπατούνε και τη μέρα.
Μικρή Ραχήλ, αν το δικό σου φάντασμα
δεν μπορεί να το ιδεί κανείς απ’ όλους τούτους
τους αργόσχολους γυρολόγους, που γεμίζουν
με την ανία τους τα μουσεία του κόσμου,
εγώ, μονάχα εγώ έχω το βαρύ προνόμιο,
βυθισμένος στην έκστασή μου, ν’ αντικρίζω
την οπτασία σου, στην απαίσια αυτή βιτρίνα,
όπου μαζί στοιβάζονται πόνος και φρίκη.
Γιατί μονάχα εγώ, σ’ ευφρόσυνες παλιές ημέρες,
που τώρα ανάμνηση πικρή έχουν γίνει μέσα μου,
τη θέρμη της θωπείας μου είχα μεταγγίσει
πάνω στην πλούσια χρυσαφένια κόμη σου.
Μικρή Ραχήλ, να ’ναι άραγε τα μάτια μου,
που δεν μπορούν να ιδούνε τα δικά σου μάτια,
έτσι καθώς σ’ αχλύν οδύνης κολυμπούνε;
Αλλά τότε, πώς βλέπουν τα ίδια τούτα μάτια,
μεσ’ απ’ την ίδια αχλύ, στην ίδια αυτή βιτρίνα,
τη χρυσαφένια κόμη σου, απλωμένη επάνω
σε φριχτούς σωρούς άλλων γυναικείων βοστρύχων;
Αλίμονο, πρέπει να το δεχθώ: Τα μάτια σου
εξατμισθήκαν στου κρεματορίου τη φλόγα.
Σμίξαν με τους ατμούς άλλων πολλών ματιών,
που είχαν κάποτε πλανηθεί μες στ’ όνειρο.
Δύναμη μυστική με σπρώχνει τώρα να συντρίψω
το κρυστάλλινο φράγμα, μπρος σ’ αυτό το ανίδεο
πλήθος,
που vα βλέπει μπορεί μονάχα γυναικών βοστρύχους,
δίχως την άλλη καν να υποψιάζεται ύπαρξή τους.
Μα εγώ, που αισθάνομαι έντονα την παρουσία σου,
όχι πια με τη λάμψη των αλλοτινών ματιών σου,
αλλά με το φωσφορισμό της οπτασίας σου μόνο,
την ξανθή σου κοτσίδα θέλω ν’ ανασύρω
μεσ’ από τούτο το φριχτό μακάβριο στοίβαγμα,
για να την ξαναβάλω, με την ίδια θέρμη,
μικρή Ραχήλ, στο κουρεμένο σου κεφάλι.
Αλλά οι στριγγές φωνές του πλήθους, που δε βλέπει
παρά μονάχα αυτό στα μάτια του που φαίνεται,
την οπτασία σου αρπάξαν απ’ την έκστασή μου.
Κι άφησαν στη βιτρίνα την ξανθή κοτσίδα σου
να διαλαλεί, με τη δική της τώρα γλώσσα,
πόσο μεγάλος είναι ο πόνος των ανθρώπων,
πόσο είναι ανίερο το άγος της γενοκτονίας.
Τώρα στοχάζομαι πως πάντοτε δεν είναι
ακάνθινος ο στέφανος του μαρτυρίου.
Μπορεί και με ξανθές κοτσίδες να πλεχθεί
απ’ τις μικρές Ραχήλ όλου του κόσμου.
Γ. Θ. ΒΑΦΟΠΟΥΛΟΣ
Από το συλλογικό: ελληνική ποιητική ανθολογία για το Ολοκαύτωμα.
Για 5η συνεχόμενη χρονιά θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 19 Μαρτίου 2017, η πορεία μνήμης “Θεσσαλονίκη – Άουσβιτς, Ποτέ Ξανά –74 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού για το στρατόπεδο Άουσβιτς-Μπιρκενάου για τους Θεσσαλονικείς Εβραίους, θύματα του Ολοκαυτώματος”. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης – εξόντωσης χάθηκαν πάνω από 50.000 Θεσσαλονικείς Εβραίοι.
Στις 15 Μαρτίου 1943 ξεκίνησε το πρώτο τρένο, για να μεταφέρει στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στο Άουσβιτς και στο Μπιρκενάου της Πολωνίας 50.000 Εβραίους από τη Θεσσαλονίκη. Στο πρώτο δρομολόγιο μπήκαν 2.800 άτομα της συνοικίας Βαρόνου Χιρς, που ήταν δίπλα στον σταθμό. Άντρες, γυναίκες και παιδιά, νέοι και μεγαλύτεροι σε ηλικία, στοιβάχτηκαν σε ανοιχτά βαγόνια, που μέχρι τότε μετέφεραν ζώα και εμπορεύματα. Χωρίς καν τα στοιχειώδη, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης μεταφέρθηκαν προς εξόντωση στα κρεματόρια. Από τις δεκάδες χιλιάδες άτομα που επιβιβάστηκαν στα τρένα, επέστρεψαν μόνο 1950. Η Εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης ήταν μια από της μεγαλύτερες στην Ευρώπη και η μεγαλύτερη Σεφαραδιτών Εβραίων με μακράν ιστορία στη πόλη.
Νανά Κόντου.
Το έγκλημα του 20ού αιώνα
Γεμίζει το είναι μου μ’ αναμνήσεις
του χθες…
ενώ ο άνεμος λυωνίζει τα φυλλώματα
μέσα στη καλοκαιρινή λάβα…
Ταξιδεύω στην φριχτή αυτή χοάνη,
βουλιάζω συνεχώς στο σκοτεινό
μονοπάτι του τρομερού
παραλογισμού…
Κομματιάζει την ψυχή μου ο βαθύς
πόνος, το ζωντανό μαρτύριο,
η αγωνία, ο τρόμος, οι φωνές…
ενώ μεγαλώνει ο δρόμος της μνήμης…
Ξαναζώ στον τραγικό κύκλο
της εικόνας της φρίκης με
την μακάβρια συμφωνία
της εξαφάνισης μυριάδων ψυχών…
Μαύρη καπνιά πνίγει τα γύρω
απαίσια μυρωδιά… οι καμινάδες
τα κρεματόρια, το αιμάτινο ποτάμι
κυλά… θρέφοντας την πληγωμένη γη.
Μέσα στα σύμπαν του κενού συγκεντρώνονται
τα κομμάτια του χρόνου που
κομμάτιασαν από τ’ αμάρτημα
του εγκλήματος…
Το αληθινό παρελθόν, με το πονεμένο
παρών σκεπάζει τα γύρω ενώ προχωρώ
στα στρατόπεδα του Άουσβιτς, του Νταχάου
με την αυθεντική εικόνα της φρίκης…
Κάθε χόρτο στη γη λες και είναι ψυχή
που δακρυσμένη ζητά απάντηση
ενώ ψηλά στον τόπο του μαρτυρίου
ένα ΦΩΣ μένει άσβεστο…
Είναι τα εκατομμύρια ψυχών που θα
λάμπουν αιώνια… αυτές που
δεν κομματιάστηκαν από το απαίσιο Έγκλημα..
Είναι οι ψυχές που θα φέρουν στην
μνήμη όλης της ανθρωπότητας την
άφαντη τραγωδία, την τρομερή γενοκτονία,
το μεγάλο έγκλημα των Ναζί…
Μανώλης Αναγνωστάκης
Αντί να φωνασκώ…
Αντί να φωνασκώ και να συμφύρομαι
Με τους υπαίθριους ρήτορες και τους αγύρτες
– Μάντεις κακών και οραματιστές –
Όταν γκρεμίστηκε το σπίτι μου
Και σκάφτηκε βαθιά με τα υπάρχοντα
(Και δεν μιλώ εδώ για χρήματα και τέτοια)
Πήρα τους δρόμους μοναχός σφυρίζοντας.
Ήτανε βέβαια μεγάλη η περιπέτεια
Όμως η πόλις φλέγονταν τόσο όμορφα
Ασύλληπτα πυροτεχνήματα ανεβαίνανε
Στον πράο ουρανό με διαφημίσεις
Αιφνίδιων θανάτων κι αλλαξοπιστήσεων.
Σε λίγο φτάσανε και τα μαντάτα πως
Κάηκαν όλα τα επίσημα αρχεία και βιβλιοθήκες
Οι βιτρίνες των νεωτερισμών και τα μουσεία
Όλες οι ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεων
Και θανάτων – έτσι που πια δεν ήξερε
Κανείς αν πέθανε ή αν ζούσε ακόμα –
Όλα τα δούναι και λαβείν των μεσιτών
Από τους οίκους ανοχής τα βιβλιάρια των κοριτσιών
Τα πιεστήρια και τα γραφεία των εφημερίδων.
Εξαίσια νύχτα, τελεσίδικη και μόνη
Οριστική (όχι καθόλου όπως οι λύσεις
Στα περιπετειώδη φιλμ).
Τίποτα δεν πουλιόταν πια.
Έτσι λαφρύς και περιττός πήρα τους δρόμους
Βρήκα την Κλαίρη βγαίνοντας.
Απ’ τη Συναγωγή κι αγκαλιασμένοι
Κάτω απ’ τις αψίδες των κραυγών
Περάσαμε στην άλλη όχθη με τις τσέπες
Χωρίς πια χώματα, φωτογραφίες και τα παρόμοια.
Τίποτα δεν πουλιόταν πια.
Τα ποιήματα είναι από το συλλογικό « ελληνική ποιητική ανθολογία για το Ολοκαύτωμα»
Σαν σήμερα δολοφονήθηκαν η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Καρλ Λίμπκνεχτ στο Βερολίνο,λίγο πριν τις εκλογές για την Γερμανική εθνοσυνέλευση και σε συνθήκες γενικευμένης αντεπαναστατικής τρομοκρατίας που διενεργείται από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα σε συμμαχία με την καπιταλιστική κυριαρχία, . Η πράξη αυτή, ήταν και οι τίτλοι τέλους για την κομμουνιστική επανάσταση στην Γερμανία, μετά τις επαναστατικές εξεγέρσεις που είχαν ξεσπάσει στο Βερολίνο και άλλες μεγάλες πόλεις της Γερμανίας.
Στη μνήμη τους αφιερώνω τους στίχους του Μπέρτολτ Μπρεχτ,που έγραψε γι’ αυτούς.
ΕΠΙΤΥΜΒΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΛ ΛΙΜΠΚΝΕΧΤ.
Grabschrift für Karl Liebknecht
Ενθάδε κείται
ο Καρλ Λίμπκνεχτ
ο αγωνιστής ενάντια στον πόλεμο.
Όταν τον δολοφόνησαν
η πόλη μας υπήρχε ακόμα.
ΕΠΙΤΥΜΒΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΡΟΖΑ ΛΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ
Grabschrift für Rosa Luxemburg
Ενθάδε κείται
η Ρόζα Λούξεμπουργκ.
Μια Εβραία από την Πολωνία.
Πρωτοπόρα αγωνίστρια του Γερμανικού προλεταριάτου.
Δολοφονημένη μ’ εντολή
των Γερμανών καταπιεστών.Καταπιεσμένοι
τη διχόνοια θάψτε!
Επειδή σαν σήμερα δολοφονήθηκε ο Ισπανός ποιητής Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα,από τις φασιστικές ορδές του Φράνκο, το 1936 και επειδή ήταν ο αγαπημένος ποιητής της εφηβείας μου αφιερώνω μερικά ποιήματά του στην μνήμη του.
Μαλαγκένια
Ο θάνατος
μπαίνει και βγαίνει
από την ταβέρνα.
–
Περνάνε μαύρα άλογα ,
παράξενος κόσμος
απ’ τους βαθιούς δρόμους της κιθάρας.
–
ΚΙ είναι ένας πόνος από αλάτι
κι από θηλυκό αίμα
στους πυρετικούς νάρδους της μαρίνας.
–
Ο θάνατος
μπαίνει και βγαίνει
και βγαίνει και μπαίνει
ο θάνατος
από την ταβέρνα.
ΜΕΜΕΝΤΟ
Όταν πεθάνω,
θάψτε με με την κιθάρα μου
κάτω από την άμμο.
–
Όταν πεθάνω
ανάμεσα στις πορτοκαλιές
και στις μέντες.
–
Όταν πεθάνω
θάψτε με αν θέλετε
σ’έναν ανεμοδείχτη .
–
Όταν πεθάνω!
(Memento:κάθε ένα από τα δυο μέρη του μνημόσυνου των καθολικών)
DE PROFUNDIS
Οι εκατό ερωτευμένοι
κοιμούνται για πάντα
μες τη στενή γη.
Η Ανδαλουσία έχει
μακριούς κόκκινους δρόμους.
Η Κόρδοβα, πράσινα λιοστάσια
για να φυτέψεις εκατό σταυρούς
να τους θυμούνται.
Οι εκατό ερωτευμένοι
κοιμούνται για πάντα
Στη μνήμη της
έφυγε χτες από τη ζωή σε ηλικία 89 ετών.
Το αφιερώνω επίσης στη μνήμη της παιδικής μου φίλης που χάθηκε πριν λίγες μέρες και μου την θυμίζει .Και οι δυο είναι κομμάτια της παιδικής μου ηλικίας.
Με αφορμή την 100ή επέτειο της γενοκτονίας των Αρμενίων αφιερώνω αυτό το κομμάτι ενός διάσημου Αρμένιου και με την προτροπή να ενώσουμε τις δυνάμεις μας να μην ξανασυμβεί ποτέ κάτι τέτοιο..
Εν όψει της δίκης ,για τη δολοφονία του Σαχζάτ Λουκμάν ,ενός παράλογου θανάτου από τους μαύρους, σαν τη μαύρη νύχτα ,στην ψυχή νεοναζί,κάνω αυτή την αφιέρωση με την ελπίδα να αφυπνιστεί ο κόσμος
Ακόμα και η νύχτα σου μοιάζει ,
η μακρινή νύχτα που θρηνεί
σιωπηλά , μέσα στα βάθη της καρδιάς ,
και τ ‘ άστρα περνάνε κουρασμένα .
Ένα μάγουλο ακουμπάει σ ‘ ένα άλλο μάγουλο –
είναι μια παγερή ανατριχίλα , κάποιος
χτυπιέται και σε παρακαλεί , μονάχος ,
σκορπισμένος μέσα σου , στον πυρετό σου .
Η νύχτα υποφέρει και θέλει την αυγή
φτωχή καρδιά που τρέμεις .
Ω πρόσωπο κλειστό , σκοτεινή αγωνία
πυρετέ που πικραίνεις τ ‘ άστρα ,
υπάρχει κάποιος που περιμένει την αυγή όπως και συ
ψάχνοντας το πρόσωπό σου στη σιωπή .
Είσαι ξαπλωμένη κάτω από τη νύχτα
σαν ένας κλειστός νεκρός ορίζοντας .
Φτωχή καρδιά που τρέμεις
κάποτε ήσουν η αυγή .
Τσέζαρε Παβέζε
Σαν σήμερα το 1925 γεννήθηκε στη Μόσχα ,μια θεά του χορού ,μια ιέρεια της τέχνης ,η Μάγια Πλισέτσκαγια « Maϊa Plissetskaϊa».
«Γεννήθηκα στη Μόσχα .το βασίλειο του Στάλιν .Έπειτα έζησα την εποχή του Κρούτσεφ, του Μπρέζνιεφ ,του Αντρόπωφ, του Τσερνιένκο ,του Κορμπατσόφ ,του Γιέλτσιν.Ό,τι κι αν κάνω δεν πρόκειται να ζήσω δεύτερη φορά .Ας ζήσουμε λοιπόν τη ζωή μας.Και την έζησα.Δεν ξεχνώ αυτούς που στάθηκαν καλοί μαζί μου, ούτε αυτούς που τους συνέτριψε το παράλογο.Έζησα για το χορό.Δεν έμαθα ποτέ να κάνω κάτι άλλο .Ευχαριστώ αυτή τη φύση ,χάρη στην οποία μπόρεσα ν’ αντέξω, μην αφήνοντας τον εαυτό μου να συντριβεί και να συνθηκολογήσει.»
Ο πατέρας της είχε εκτελεστεί στις εκκαθαρίσεις του Στάλιν σαν εχθρός του λαού και η μητέρα της είχε σταλεί σ’ ένα γκουλάγκ στο Καζακστάν.Η ίδια κατέφυγε σε μια θεία της που ήταν μπαλαρίνα και ο άνδρας της δάσκαλος μπαλέτου.Έτσι στράφηκε και η ίδια στο χορό.
για τη φωτογραφία, την κριτική, τα μικρά και τα μεγάλα 